همه چیز در باره مورچه ها

اسرار حیرت انگیزی که در ساختمان بدن مورچه وجود دارد و همچنین نوع فعالیت و زندگی این حشره کوچک - نمونه جالبی از قدرت آفریدگار جهان است حشره شناسان با مطالعه لاشه های مورچگانی که به صورت فسیل از میلیونها سال قبل باقی مانده است - توانسته اند به جزئیات زندگی مورچه ها در آن اعصار پی ببرند آنچه تعجب حشره شناسان را برانگیخته این است که وضع زندگی مورچه ها طی گذشت میلیونها سال - تفاوت محسوسی نکرده است مورچه ها به اندازه ای قوی هستند که می توانند اشیایی را که چند برابر وزن خودشان است

به آسانی حمل کنند بدن مورچه از سه بخش اصلی سر و سینه و شکم تشکیل شده است در ناحیه سر اعضای حساس مانند مغز و چشمها و شاخکها و دهان قرار گرفته است مورچه دارای پنج چشم است که سه تا از آنها روی پیشانی و دو تا در طرفین سر واقع شده است چشمهایی که در طرفین سر واقع شده است از نوع چشم مرکب است دهان مورچه دارای آرواره های نیرومندی است که به وسیله آنها دانه های خشک را خرد می کند وبارهای سنگین را به لانه می رسانند

دهان اغلب مورچه ها نقش یک سلاح دفاعی را نیز ایفا می کند به طوریکه به وسیله گاز گرفتن - از خود دفاع می کند.

***شاخکهای مورچه یکی از اعضای حساس آن به شمار می رود زیرا وسیله استشمام بوهاست شاخک ها به چند بند تقسیم شده اند که هر بند مخصوص استشمام یک نوع رایحه است شاخک ها وسیله صحبت کردن مورچه ها نیز می باشد.

حتما دیده اید که وقتی دو مورچه به یکدیگر می رسند شاخکهای خود را به هم می زنند و مثل این است که با هم صحبت می کنند شاخک ها وسیله ای برای ادای مقاصد درونی مورچه هاست مورچه ها وقتی می خواهند از لانه خود دفاع و یا مقدمات عملیاتی را فراهم کنند رفتار آنها غیرعادی و عجیب می شود.

در این صورت با کمی دقت می توان دریافت که مورچه ها درحال رد و بدل اطلاعات و یا تقسیم کار بین خود هستند هر وقت حادثه ای در لانه مورچه ها رخ دهد در فاصله بسیار کوتاهی مانند گذشتن یک صاعقه این موضوع در لانه مورچه ها پخش شده و همه از آن آگاه می شوند چگونگی ارتباط تماس و یا به عبارتی سخن گفتن مورچه ها با یکدیگر - دارای اسرار زیادی است.

مورچه‌ها موجوداتی هستند که همه نوع آب و هوایی را می‌توانند تحمل کنند و در تمام نقاط مثل دشت‌های شنی، چمنزارها، کرانه دریاها، دامنه کوه‌ها، جنگل‌ها و... زندگی می‌کنند و فقط آنها را در نقاط خیلی مرتفع کوه‌ها نمی‌توان یافت. مورچه‌ها از دسته موجودات اجتماعی هستند و به صورت دسته‌جمعی و گروهی زندگی می‌کنند. در هر اجتماع 3 نوع مورچه وجود دارد؛ مورچه‌های نر، مورچه‌های ملکه یا ماده و مورچه‌های کارگر.

اکثر مورچه‌های نر و ملکه دارای بال هستند، اما مورچه‌های کارگر بال ندارند و بیش از 3500 نوع مورچه در جهان وجود دارد. مورچه‌های مختلف بجز در اندازه از دیگر جهات کاملا به هم شبیه‌اند.

بعضی از مورچه‌ها در تپه یا خاک‌ها زندگی می‌کنند. بعضی‌ها در چوب درخت بلوط لانه می‌سازند. معمولی‌ترین آنها مورچه‌های قرمز و سیاه نام دارند.روی سر مورچه‌ها یک جفت شاخک یا آنتن مرتّبا در حال جنبیدن است. مورچه بینی ندارد، ولی حس بویایی بسیار قوی‌ای دارد که ازطریق همین شاخک‌های روی سرش بو را حس‌کرده، راه را پیدا یا دوستانش را شناسایی می‌کند و همچنین با مورچه‌های دیگر نیز ارتباط برقرار می‌کند.

مورچه‌ها در ‌ سر خود یک مغز و یک جفت چشم مرکب، دهان و آرواره‌های نیرومندی دارند، علاوه بر چشم‌های مرکب، اغلب مورچه‌ها دارای اندام بینایی دیگری نیز هستند که همان حس بویایی است که می‌تواند راهش را پیدا کند.

بچه‌های عزیزم! مورچه‌ها زندگی جالبی دارند. اجتماعات مورچه‌ها شبیه کشورهای کوچکی است که هر یک دارای ملکه و تعدادی مورچه‌های نر و ماده بالدار و کارگران است. ملکه مورچه‌ها یک مجتمع به وجود می‌آورد. او لانه‌ای حفر می‌کند و تخم‌های خود را در آن می‌ریزد. بعد از این‌که تخم‌ها به نوزادان کوچک بدون دست و پایی تبدیل شدند، مادر مورچه‌ها به هر یک کمک می‌کند تا به دور خود پیله‌ای بتنند تا هنگامی‌که مورچه به حد کافی رشد کند و بعد ملکه مادر یک سر پیله را سوراخ کرده و مورچه را از پیله‌اش بیرون می‌کشد و از آن پس بلافاصله مشغول به کار می‌شوند. چون مورچه‌های کارگر تازه متولد شده و زندگی خود را آغاز کرده‌اند باید به رسیدگی و مراقبت از مادرشان و بقیه اعضای مجتمع بپردازند.

یکی از کارهای مورچه کارگر این است که آذوقه جمع‌آوری کند و به لانه ببرد تا برای فصل زمستان که از داخل زمین بیرون نمی‌آیند، غذای کافی داشته باشند.

مورچه با این‌که جثّه خیلی کوچکی دارد، ولی توانایی‌اش در حمل بار خیلی زیاد می‌باشد و باری حداقل 10 یا 15 برابر وزن خودش را می‌تواند حمل کند. مورچه‌ها جانوران بسیار زحمتکشی هستند و تمام عمر خود را فقط کار می‌کنند، ولی قابل توجه است که همه مورچه‌ها داخل زمین زندگی نمی‌کنند.

بعضی از مورچه‌ها هم هستند که خارج از زمین لانه می‌سازند. مانند مورچه‌های درشتی که در چوب زندگی می‌کنند و نسبت به مورچه‌های کوچک قدرت‌نمایی می‌کنند. آنها اسیر می‌گیرند و به جنگ انواع کوچک‌تر از خود‌‌رفته و آنها را از لانه‌های خود بیرون می‌کنند و تخم‌ها، کرم‌های حشره، نوزادان و انبارهای مواد خوراکی آنها را غارت می‌کنند و به لانه‌های خود می‌برند. سپس مواد غذایی آنها را مصرف ‌کرده و از کرم‌های حشره و نوزادان آنها با دقت مواظبت می‌کنند تا این‌که رشد کنند و به حد بلوغ برسند و آن وقت به خدمت اربابان تازه خود درآیند.

مورچه‌ها قویترین حیوانات خشکی می‌باشند، چرا که می‌توانند چند برابر وزن خود بار حمل کنند، مطالعه در زندگی مورچه‌ها دانشمندان را به شگفتی واداشته‌است، چون وقتی آن‌ها انبار غذای بعضی از مورچه‌ها را بررسی کرده‌اند، با کمال تعجّب دیده‌اند آن‌ها، به طور دقیق دانه‌های جمع آوری شده را به طور منظّم در کنار هم قرار می‌دهند؛ آن‌ها دانه‌های گندم را از وسط به دو نیم می‌کنند تا هنگام رسیدن رطوبت سبز نشود، ولی دانه‌های خربزه را به جای نصف به چهار قسمت تقسیم می‌کنند، زیرا می‌دانند که دانه‌های خربزه (تخم خربزه) اگر به دو نصف تقسیم شوند، باز هم قابلیت سبز شدن را دارند و به محض تماس با آب رشد خواهند کرد و لانهٔ مورچه‌ها را از بین خواهند برد

  

لانه سازی مورچه ها

مورچه ها برای ساخت لانه سه فعالیت مشخص از خود بروز می دهند. ابتدا برای یافتن مکانی مناسب جهت ساختن لانه تلاش می کنند . هر مورچه به محض رسیدن به فضایی که کمی بالاتر از سطح زمین قرار دارد شروع به ترشح بزاق می کند و خاک را به بزاق خود آغشته می کند. بدین ترتیب گلوله های کوچک خاکی با بزاق خود می سازند. علیرغم خصلت کاملا تصادفی این رفتار، نتیجه تا حدی منظم است. در پایان این مرحله در منطقه ای محدود تپه های بسیار کوچک مینیاتوری از این گلوله های خاکی آغشته به بزاق شکل می گیرد. پس از این، همه تپه های مینیاتوری باعث می شوند تا

مورچه ها رفتار دیگری از خود بروز دهند. در واقع این تپه ها به صورت نوعی نشانه برای مورچه ها عمل می کنند. هر مورچه به محض رسیدن به این تپه ها با انرژی بسیار بالایی شروع به تولید گلوله های خاکی با بزاق خود می کند. این کار باعث تبدیل شدن تپه های مینیاتوری به نوعی ستون می شود. این رفتار ادامه می یابد تا زمانی که ارتفاع هر ستون به حد معینی برسد. در این صورت مورچه ها رفتار سومی از خود نشان می دهند. اگر در نزدیکی ستون فعلی ستون دیگری نباشد بلافاصله آن ستون را رها می کنند در غیر این صورت یعنی در حالتی که در نزدیکی این ستون تعداد قابل ملاحظه ای ستون دیگر باشد، مورچه ها شروع به وصل کردن ستونها و ساختن لانه می کنند در دنیای واقعی مورچه‌ ها ابتدا به طور تصادفی به این سو و آن سو می‌روند تا غذا بیابند.

 

سپس به لانه بر می‌گردند و ردّی از فرومون(Pheromone) به جا می گذارند. چنین ردهایی پس از باران به رنگ سفید در می‌آیند و قابل رویت اند.

بناهای مورچگان به شکل ها و طرح های بسیار ساخته می شود و برخلاف لانه های زنبور عسل و موریانه، در معماری شهر مورچگان که به «مورچه دان» معروف است، گوناگونی به چشم می خورد و هر دسته از مورچه ها هماهنگ با ساختمان بدنی و روحیات خود خانه خویش را می سازند. «نه درصد خانه های مورچگان در زیرزمین ها کنده و در همان زیرزمین ها به شاخه های متعدد تقسیم می شوند. گاهی وقت ها این خانه ها به بیست طبقه در قسمت بالا و چندین طبقه در زیرزمین طبقه بندی شده و هر طبقه آن یک خط مسیر مخصوص دارد که با توجه به

وضع هوای آنجا ساخته شده اند و برای سقف های گرم آن روزنه هایی گذاشته اند که هوا از آن دریچه ها داخل و خارج می شود».

عمق لانه های زیرزمینی حدود سی تا چهل سانتی متر است. در ضمن این حشره های کوچک نیز مانند برخی دیگر از انواع حشره ها در تاریکی زندگی می کنند و به همان اندازه ای که روشنایی و نور در زندگی ما تأثیر لازم دارد و به خانه های ما صفا، نظم و انسجام می بخشد، تاریکی برای مورچه ها سودمند و آرام بخش است. به همین دلیل، می توان گفت که روز و شب، برای مورچه تفاوت چندانی ندارد، ولی تغییر فصل ها در زندگی آنها بسیار مؤثر است. در طول روزهای گرم تابستان از بام تا شام می کوشند تا آذوقه زمستان خود و هم نوعانش را فراهم می سازد.